Ιερές Μονές
Ο Ορθόδοξος μοναχισμός χθες και σήμερα
Η εποχή μας, με τις γνωστές δυσκολίες και ταραχές της, δεν είναι τελείως απαρήγορη κι έχει να προσφέρει αρκετά θετικά στοιχεία, όπως το ρεύμα της επιστροφής προς το Θεό.
Ο κόσμος επανέρχεται στον Θεό, γιατί πιστεύει ότι η ενίσχυσή Του είναι στήριγμα για τον άνθρωπο, για να αντιμετωπίσει μεγάλες ταλαιπωρίες.
Μέσα στη θρησκευτική αυτή αναγέννηση παρατηρείται κι ένα ζωηρό ενδιαφέρον για τον μοναχισμό, με τον οποίο και θα ασχοληθούμε.
Ο μοναχισμός είναι αρχαιότατος θεσμός της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ανέδειξε πλήθος αγίων μορφών και προσφορά του είναι ανεκτίμητη από κάθε άποψη. Τα όσα από ορισμένου κατά καιρούς λέγονται, σκόπιμα ή μη, κατά του μοναχισμού, των μοναστηριών και των μοναχών, φανερώνουν την αντίδραση σε κάτι που κατά βάθος δεν γνωρίζουν καλά. Πρόσφατα, ευρωπαϊκή εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, έγραψε ότι το Άγιον Όρος αποτελεί τη μεγάλη παραφωνία της Ευρώπης. Πράγματι, για ορισμένους ορθολογιστές και κοινωνιστές ο μοναχικός βίος δεν είναι μόνο μια παραφωνία, αλλά μια απαράδεκτη καθυστέρηση κι ένας ακατανόητος θεσμός του παρελθόντος που σήμερα πλέον δεν χρειάζεται.
Εμείς τώρα εδώ δεν θα γίνουμε απολογητές, υπέρμαχοι και εγκωμιαστές του Ορθόδοξου μοναχισμού, κάτι που από πολλούς άγια έχει γίνει, αλλά απλώς θα αναφέρουμε μερικά βασικά στοιχεία της ιστορίας του, της προσφοράς του, της αξίας του και της σημασίας του.
Θα πρέπει να πούμε ότι και σήμερα, υπάρχουν οι άνθρωποι που σκανδαλίζονται από την ύπαρξη των μοναχών. Θεωρούν την παρουσία τους περιττή, την επάνοδό τους στην κοινωνία, που έχει τόσες ανάγκες, απαραίτητη, τον προορισμό τους μη αναγκαίο, και την άσκησή τους πράξη εγωιστική, προς επίτευξη μόνο της ατομική τους σωτηρίας. Άνθρωποι νέοι, δημιουργικοί, ευφυείς και μορφωμένοι να καταφεύγουν νωρίς στα μοναστήρια, θεωρείται λιποταξία από την κοινωνική εργασία και την ωφέλεια του συνόλου, και κίνηση τελικώς αφιλάνθρωπη και αντιευαγγελική.
Υπάρχει ασφαλώς μία παρεξήγηση της μοναστικής ζωής απ΄ όσους νομίζουν ότι οι μοναχοί καταφεύγουν στα μοναστήρια ως φυγόποινοι, μισάνθρωποι, ιδιόρρυθμοι, ανέραστοι, οκνηροί, αδιάφοροι για τον κόσμο, ώστε τα μοναστήρια να θεωρούνται καταφύγιο ή αποκούμπι απροσάρμοστων ανθρώπων, οι οποίοι αναπαύονται μακαρίως στην εράσμια ησυχία τους αγνοούντες τα πάντα. Τα παραπάνω λεγόμενα είναι αποτελέσματα, συνειδητώς ή μη, κοινωνικής διαβρώσεως, κακόβουλα ή κακοπροαίρετα, διαστρεβλωμένα ή δίχως σαφή γνώση της πραγματικότητας.
Ο Ορθόδοξος μοναχισμός, παρά τις διάφορες αιτιάσεις, δοξασίες και τυχόν περιορισμένες κατά καιρούς αστοχίες ορισμένων λαθεμένων εκφραστών του, θα παραμένει το πανεπιστήμιο της ερήμου, η αγιοτρόφος και αγιότεκνος πολιτεία, όπου σήμερα ανθεί και θάλλει προς αγλη της Εκκλησίας. Ο γυναικείος μοναχισμός έχει σημαντική αύξηση, καθώς και ο ανδρικός μοναχισμός, και ιδιαίτερα ο αγιορείτικος, με την προσέλευση αρκετών νέων και μάλιστα ιδιαίτερα προσοντούχων, που φανερώνει ότι προσέρχονται με επίγνωση.
Η αναβίωση, αναγέννηση και ανακαίνιση αρχαίων μοναστικών καθιδρυμάτων με φιλόθεες αδελφότητες σε όλη την Ελλάδα και σε όλες τις ορθόδοξες χώρες, όπου η ασκητική εμπειρία, η πνευματική αγωγή και η ευεργετική δράση της αδιάλειπτης προσευχής, αποτελεί ευλογία για όλο το πλήρωμα των πιστών και παρήγορη ελπίδα.
Η άνθηση του μοναχισμού στις ημέρες μας ήλθε με τη βοήθεια του Θεού, την πρεσβεία της Θεοτόκου και των αγίων και τη μυστική εργασία ιερών ανδρών, όπως των Κολλυβάδων και των απογόνων τους, πνευματοφόρων, έμπειρων και διακριτικών Γερόντων, την έκδοση και μετάφραση ασκητικών κειμένων, την επιστροφή στη ζωηφόρο παράδοση μας, με την κυκλοφορία συναναξαρίων και εικόνων και την αναζήτηση από πολλές ψυχές μιας γνήσιας και ολοκληρωτικά αφιερωμένης στον Θεό αγιοπαραδότου ζωής.
Ο μοναχισμός αποτελεί την έκφραση της Ορθόδοξης θεολογίας, που πάντοτε είναι μυστική και ασκητική. Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας ήταν όλοι μοναχοί. Ο μοναχισμός απέτρεψε μόνιμα και σταθερά την εκκοσμίκευση της Εκκλησίας και τη νόθευση της θεολογίας. Δεν είναι καθόλου π.χ. ότι η Βαυαροκρατία έκλεισε πολλά μοναστήρια. Στην εποχή αυτή αρχίζει ένα αντιμοναχικό ρέμα, με τις γνωστές συνέπειες της δημιουργίας νέων τάσεων στην Ορθόδοξη παράδοση, δίχως όμως να επηρεάσει βαθιά τη λαϊκή ευσέβεια. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης γράφει χαρακτηριστικά: «Διέλυσαν τα μοναστήρια, συμφώνησαν με τους Μπουαρέζους που πούλαγαν τα δισκοπότηρα κι όλα τα γερά εις το παζάρι. Αφάνισαν όλως διόλου τα μοναστήρια και οι καημένοι οι καλόγεροι, όπου αφανίσθηκαν εις τον αγώνα πεθαίνουν της πείνας μέσα στους δρόμους, όπου αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επαναστάσεως…»
Μοναχισμός κι ασκητισμός ταυτίζονται. Η άσκηση παρουσιάζεται στην πιο αυθεντική και πλήρη μορφή της, ως ασκητικό ιδεώδες όλης τη Εκκλησίας, αφού ο μοναχισμός είναι σάρκα και δόξα της και οι μοναχοί ενσαρκωτές της ευαγγελική τελειότητας και της εμπειρίας της ζωής της Εκκλησίας, εκφράζοντας την ελεύθερη απάρνηση του εαυτού τους και το μαρτύριο της συνειδήσεως.
Με την ταπεινή ευχή όπως τα γραφόμενα αποτελέσουν απαντήσεις σε ερωτήματα καλοπροαίρετων ανθρώπων και μικρό βοήθημα φιλομόναχων πιστών, παρακαλούμε τους μοναχούς να εύχονται υπέρ του υπογράφοντος. Η άνθηση του μοναχισμού σήμερα αποτελεί αγλη της Εκκλησίας.
Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης
